Sto lat archidiecezji. Kalendarium

 

Podział Górnego Śląska

Rada Ambasadorów, międzynarodowy organ wykonawczy konferencji pokojowej w Wersalu, dokonała podziału Górnego Śląska między Polskę a Niemcy. Polsce przypadło 3214 km kwadratowych oraz około 996 000 osób. Na tym terenie powstała w 1925 r. diecezja katowicka.
Ilustracja: Mapa podziału terenu plebiscytowego

 

Delegatura biskupia na Śląsku

Biskup wrocławski Adolf Bertram na obszarze polskiej części Górnego Śląska utworzył podległą sobie delegaturę biskupią na Śląsku. Na jej czele postawił ks. Jana Kapicę, proboszcza parafii pw. św. Marii Magdaleny w Tychach.
Ilustracja: zdjęcie ks. Jana Kapicy.

 

Powstaje administratura apostolska polskiego Górnego Śląska

Dekretem Sanctissimus Dominus noster papież Pius XI ustanowił administraturę apostolską polskiego Górnego Śląska. Jej terytorium objęło tylko tzw. pruską część diecezji wrocławskiej, bez Śląska Cieszyńskiego. Administratorem apostolskim został pochodzący z Brzęczkowic pod Mysłowicami, a ukształtowany w Turynie salezjanin ks. August Hlond.

 

Koronacja piekarskiej Madonny

W Piekarach Śląskich odbyła się koronacja słynącego łaskami obrazu Matki Boskiej Piekarskiej. Koronacji dokonał nuncjuszy apostolski w Polsce abp Wawrzyniec Lauri.

  Biskup August Hlond Reprodukcja: Henryk Przondziono /Foto Gość

Vixdum Poloniae unitas

Papież Pius XI bullą Vixdum Poloniae unitas ustanowił nową strukturę kościelną w Polsce. Powstała wówczas diecezja katowicka, która została włączona do metropolii krakowskiej. W jej skład weszły dwie różne części diecezji wrocławskiej: obszar wikariatu cieszyńskiego (do końca I wojny światowej stanowiący część Śląska Austriackiego) oraz wschodnia części pruskiego Górnego Śląska, po powstaniach i plebiscycie przyznanego Polsce. Granice diecezji pokrywały się z granicami autonomicznego województwa śląskiego. Była to najmniejsza diecezja w Polsce, liczyła 4216 km kw. Pierwszym biskupem katowickim został mianowany 14 grudnia 1925 r. ks. August Hlond. W czerwcu 1926 r. bp Hlond został prymasem Polski, arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim.
Ilustracja: Zdjęcie papieża Piusa XI.

 

Nowy biskup i budowa katedry

Kolejnym biskupem katowickim został ks. Arkadiusz Lisiecki – kapłan archidiecezji poznańskiej. Jego posługa trwała cztery lata (1926–1930). Zainicjował m.in. budowę katedry w Katowicach. Jej symboliczną budowę rozpoczęto 5 czerwca 1927 r. W Krakowie 28 listopada 1926 r. przystąpiono do budowy Śląskiego Seminarium Duchownego. Bp Lisiecki zmarł w maju 1930 r.

 

Ksiądz-społecznik biskupem katowickim

Następcą biskupa Lisieckiego został ks. Stanisław Adamski, znany w całym kraju społecznik, działacz spółdzielczy oraz jeden z liderów ruchu narodowego w Wielkopolsce. W okresie międzywojennym działał w Chrześcijańskiej Demokracji oraz był posłem i senatorem.
Jako biskup katowicki zainicjował tworzenie w diecezji Akcji Katolickiej, która stała się organizacją łączącą różne formy aktywności ludzi świeckich w parafiach i diecezji.

  Ks. Władysława Robota, zamordowanego we wrześniu 1939 r.

Napaść niemiecka

Niemcy napadły na Polskę, rozpoczynając II wojnę światową. W czasie działań zbrojnych na Górnym Śląsku zniszczono kilka kościołów, zamordowano dwóch kapłanów, a w następnych tygodniach aresztowano 22 duchownych, z których część później zwolniono.

Język polski - tylko w konfesjonale i w domach

Pod naciskiem niemieckich władz okupacyjnych bp Adamski zniósł w górnośląskiej części diecezji katowickiej nabożeństwa z kazaniami i śpiewem w języku polskim. Język polski był używany jedynie w konfesjonale, w trakcie kolędy i w duszpasterstwie domowym.

  Ks. Frantz Wosnitza

Okupant wygania biskupów

Niemieckie władze okupacyjne wygnały z diecezji bp. Adamskiego oraz jego sufragana bp. Juliusza Bieńka. Ostatecznie bp Adamski trafił do Warszawy i był jedynym biskupem przebywającym w stolicy w czasie powstania warszawskiego, gdzie prowadził duszpasterstwo wśród ludności cywilnej oraz powstańców. Pracami Kurii Diecezjalnej kierował w tym czasie jako wikariusz generalny ks. Frantz Strzyż, a po jego śmierci w czerwcu 1942 r. ks. Frantz Wosnitza.

  25.10.2021 - Katowice . Ksiadz Jan Macha - zdjęcie przyklejone do ostatniego listu napisanego przed śmiercią. Uwaga - zdjecie retuszowane kompyterowo . Roman Koszowski /Foto Gość

Zgilotynowany za niesienie pomocy

W katowickim więzieniu zgilotynowany został ks. Jan Macha, wikary z Rudy, który od jesieni 1939 r. organizował pomoc dla rodzin, które ucierpiały na skutek represji okupanta. W 1940 r. ks. Macha został zaprzysiężony w Związku Walki Zbrojnej, a jego akcja charytatywna była prowadzona jako wydział o nazwie Opieka Społeczna. Wraz z ks. Machą zginęli tej nocy jego najbliżsi współpracownicy kleryk Joachim Gürtler oraz Leon Rydrych. Cztery miesiące wcześniej na gilotynie w Katowicach został stracony inny członek kierownictwa Opieki Społecznej Józef Stargala.

Powrót biskupa Adamskiego i czas odbudowy

Wrócił do Katowic z wygnania bp Adamski. Rozpoczęto intensywną odbudowę struktur kościelnych, zwłaszcza Caritasu oraz instytucji apostolatu świeckich.

W pierwszym powojennym okresie relacje z władzami państwowymi układały się poprawnie.

  KATOWICE 12 05 2015 ZDJECIE Z ARCHIWUM GOSCIA NIEDZIELNEGO AUTOR MAREK DWORACZYK N/Z BISKUP KATOWICKI HERBERT BEDNORZ PODCZAS DOROCZNEJ PIELGRZYMKI MEZCZYZN DO PIEKAR SLASKICH W 1981 R FOTOREPRODUKCJA: HENRYK PRZONDZIONO / FOTO GOSC HENRYK PRZONDZIONO

Biskup robotników

Papież Pius XII wyniósł do godności biskupiej dr Herberta Bednorza, odpowiadającego za referat duszpasterski w Kurii Diecezjalnej w Katowicach. Jednocześnie papież zdecydował, aby został on koadiutorem cum iure succesionis bp. Adamskiego, którego stan zdrowia pogarszał się.

W sprawie religii w szkołach

W większości parafii diecezji katowickiej odczytany został okólnik bp. Adamskiego wzywający rodziców do podpisywania petycji do władz w sprawie utrzymania nauki religii w szkołach publicznych. Petycję podpisało ok. 100 tys. osób, ale gdy zorientowano się, że władze prześladują nie tylko autorów petycji, ale także jej sygnatariuszy, podpisane listy zostały wywiezione do Warszawy przez bp. Bieńka i zniszczone.

Biskupi wygnani z diecezji

Na mocy dekretu Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym wygnano z diecezji wszystkich biskupów. 4 listopada bp Bednorz został aresztowany i miesiąc spędził w areszcie śledczym Urzędu Bezpieczeństwa w Katowicach, później musiał opuścić diecezję.

Pod administracją wikariuszy kapitulnych

Diecezją katowicką (wtedy stalinogrodzką) administrowali wikariusze kapitulni: ks. Filip Bednorz i ks. Jan Piskorz, wybrani pod naciskiem Służby Bezpieczeństwa.

 

Powrót biskupów

Pod naciskiem prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego oraz protestów środowisk robotniczych na Górnym Śląsku oraz śląskiego duchowieństwa władze zezwoliły na powrót biskupów do Katowic.

Ilustracja: Zdjęcie z uroczystości powitania biskupów w Katowicach.

  KATOWICE 14 02 2007 KS FRANCISZEK BLACHNICKI MARIANUM OSRODEK W CARLSBERG 1983 R FOTOREPRODUKCJA Z KSIAZKI CZLOWIEK WIARY KONSEKWENTNEJ :HENRYK PRZONDZIONO/GOSC Henryk Przondziono /Foto Gość

Ku trzeźwości

Z inicjatywy ks. Franciszka Blachnickiego powstał przy Kurii Diecezjalnej Apostolat Trzeźwości, który wystąpił z inicjatywą powołania specjalnego ruchu trzeźwościowego. 8 września 1957 r., w uroczystość Narodzenia NMP w sanktuarium w Piekarach, powstała Krucjata Trzeźwości.

  Uroczystości millenijne w Piekarach Śląskich Archiwum IPN

Milenium chrztu Polski w Piekarach

W sanktuarium maryjnym w Piekarach Śląskich odbyły się uroczystości związane z Milenium chrztu Polski, z udziałem przedstawicieli Episkopatu Polski z kard. Stefanem Wyszyńskim, prymasem Polski, na czele. Według szacunków strony kościelnej wzięło w nich udział blisko 400 tys. wiernych.
Ilustracja:

  Biskup Józef Kurpas był świadkiem wydarzeń z 1966 roku. Zdjęcie z Archiwum Archidiecezji Katowickiej Reprodukcja Henryk Przondziono /Foto Gość

Obraz aresztowany, peregrynacja trwała

W rejonie Dąbrowy Górniczej milicja i funkcjonariusze SB zatrzymali obraz nawiedzenia, który był przewożony do Katowic w ramach milenijnej peregrynacji. Obraz zawrócono na Jasną Górę. Peregrynacja jednak była kontynuowana, choć wierni gromadzili się przy pustych ramach, symbolizujących nieobecność wizerunku.

I Synod Diecezji Katowickiej

Z inicjatywy bp. Bednorza odbył się I Synod Diecezji Katowickiej. Wzięli w nim udział zarówno przedstawiciele duchowieństwa, jak i katolicy świeccy. W 1976 roku w Rzymie opublikowano dokumenty synodalne: „Wiara, modlitwa i życie w Kościele katowickim. Uchwały I Synodu Diecezji Katowickiej”.

  Porozumienia jastrzębskie PAP

Biskup pisze do władz w obronie niedzieli

Biskup Bednorz wystosował osiem listów i memoriałów do władz państwowych, sygnowanych także przez duchowieństwo z diecezji katowickiej, domagając się odejścia w górnictwie od systemu czterobrygadowego. Biskup katowicki przestrzegał w nich, że nie tylko odbiera on górnikom niedzielę, ale i zagraża ich bezpieczeństwu oraz powoduje nadmierną eksploatację maszyn i sprzętu górniczego. Pod hasłem „Niedziela jest Boża i nasza” kwestia ta była stawiana w drugiej połowie lat 70. XX wieku czasie pielgrzymek stanowych do Piekar Śląskich. Ostatecznie wolna od pracy niedziela została zagwarantowana w porozumieniu jastrzębskim, podpisanym 3 września 1980 r. w kopalni Manifest Lipcowy w Jastrzębiu-Zdroju przez Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz Komisję Rządową.
Ilustracja: Zdjęcie z podpisania porozumienia jastrzębskiego 3 września 1980 r.

  17.05.2014 - Katowice . Swiecenia prezbiteratu . Abp Wiktor Skworc wyswiecil w katowicka Archikatedra Chrystusa Krola 18 absolwentow Wyzsze Slaskie Seminarium Duchowne w Katowicach . Fot. Roman Koszowski /Gosc Niedzielny Roman Koszowski /GN

Bliżej do seminarium

Bp Herbert Bednorz przeniósł Wyższe Śląskie Seminarium Duchowne z Krakowa do Katowic.

Kościół pomaga internowanym i aresztowanym

Od początku wprowadzenia stanu wojennego Kościół katowicki zaangażował się w pomoc dla internowanych i aresztowanych. 17 marca 1982 roku bp Bednorz powołał Biskupi Komitet Pomocy Uwięzionym i Internowanym w Katowicach, który objął swym działaniem całą diecezję katowicką.

  Powitanie Jana Pawła II na lotnisku Muchowiec przez biskupa ordynariusza Herberta Bednorza. Obok papieża biskup pomocniczy Czesław Domin. Na drugim planie wojewoda katowicki gen. Roman Paszkowski Reprodukcja: Henryk Przondziono /Foto Gość

Spotkanie stulecia

Na lotnisku Muchowiec w Katowicach odbyło się spotkanie Jana Pawła II z wiernymi, w którym uczestniczyło blisko półtora miliona osób. Następnie papież odwiedził katedrę pw. Chrystusa Króla, gdzie spotkał się z chorymi.
Ilustracja: Zdjęcie z pobytu Jana Pawła II na Muchowcu.

  17.06.2010 - Wodzislaw Slaski . Abp Damian Zimon w osrodku rekolekcyjnym w Kokoszycach . Fot. Roman Koszowski /Gosc Niedzielny

Proboszcz biskupem

Biskupem katowickim został mianowany ks. dr Damian Zimoń, proboszcz parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Katowicach. Kanonicznie objął diecezję 18 czerwca 1985 roku. 25 marca 1992 roku został mianowany arcybiskupem metropolitą katowickim.

  KATOWICE Maj 2015 Muzeum Archidiecezjalne w Katowicach Stanislaw Dacy /Fotogosc

Muzeum Diecezjalne

Po odzyskaniu przez diecezję katowicką zajętego przez władze komunistyczne drugiego skrzydła gmachu Kurii Metropolitalnej – możliwe stało się otwarcie Muzeum Diecezjalnego.

  Katowice 15 11 2021 Studio radiowe Foto:Henryk Przondziono/Gość Niedzielny Henryk Przondziono

W eterze

Powstało Radio Archidiecezji Katowickiej, które w listopadzie 1996 roku zmieniło nazwę na Radio Arka. Od 2002 roku, po kolejnych przekształceniach, stacja funkcjonuje jako Radio eM.

 

Totus Tuus Poloniae populus

Jan Paweł II bullą Totus Tuus Poloniae populus, zreorganizował podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce. Powstałe wówczas dwie nowe diecezje: bielsko-żywiecka i gliwicka przejęły niektóre dekanaty należące do diecezji katowickiej. Jednocześnie diecezja katowicka otrzymała status archidiecezji. W skład metropolii katowickiej weszły jako sufraganie diecezje opolska i gliwicka.

Reaktywacja Akcji Katolickiej

W archidiecezji katowickiej została reaktywowana Akcja Katolicka

Ruszył proces beatyfikacyjny ks. Blachnickiego

W krypcie katedry Chrystusa Króla w Katowicach odbyła się sesja publiczna rozpoczynająca proces sługi Bożego ks. Franciszka Blachnickiego.

  Wydzial Teologiczny Uniwersytetu Slaskiego w K-cach Foto:Henryk Przondziono / Gosc Niedzielny Henryk Przondziono

Powstał Wydział Teologiczny

Utworzony został Wydział Teologiczny na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Pierwszym dziekanem został wybitny patrolog ks. prof. Wincenty Myszor.

Kolejne dwa lata posługi

Papież Benedykt XVI poprosił metropolitę katowickiego abp. Damiana Zimonia, aby kontynuował swoją posługę przez dwa lata po osiągnięciu wieku emerytalnego.

  26.11.2011 - Katowice . Ingres arcybiskupa Wiktora Skworca w katowickiej archikatedrze Chrystusa Krola . Fot. Roman Koszowski /Gosc Niedzielny

Z Tarnowa do Katowic

Papież Benedykt XVI mianował bp. Wiktora Skworca, dotychczasowego biskupa tarnowskiego, arcybiskupem metropolitą katowickim. Jego ingres do katowickiej katedry odbył się 26 listopada 2011 r.

Wzmocnić formację nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej.

Abp Skworc skierował do proboszczów i rad duszpasterskich list w sprawie wzmocnienia formacji nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej.

  Katowice, 18.04.2014. II sesja plenarna II Synodu Kościoła Katowickiego Joanna Juroszek /Foto Gość

II Synod Archidiecezji Katowickiej

W katowickiej katedrze rozpoczął się II Synod Archidiecezji Katowickiej, zakończony 20 listopada 2016 roku. Wynikiem jego prac są uchwały synodalne zgromadzone pod jednym tytułem: „Wsłuchani w Ducha”.

Ilustracja: Zdjęcie z Synodu Archidiecezji.

Abp Skworc poparł obywatelski projekt ustawy w sprawie ograniczenia handlu w niedziele. „W niedzieli wolnej od pracy chodzi o wspólne świętowanie i przez to budowanie więzi społecznych” – przekonywał podczas spotkania Rady Biskupów Diecezjalnych na Jasnej Górze. Tej kwestii poświęcił także szereg publicznych wystąpień w latach następnych.

Zarzuty pod adresem arcybiskupa

Abp Skworc, reagując na postawione mu publicznie zarzuty, że jako biskup tarnowski przeniósł za granicę podlegającego mu księdza pedofila Stanisława P., sam zwrócił się do abp. Marka Jędraszewskiego jako metropolity krakowskiego, aby przekazał Kongregacji ds. Biskupów prośbę o przebadanie i wyjaśnienie tej sprawy.

Dochodzenie zakończone

Archidiecezja krakowska poinformowała, że Stolica Apostolska zakończyła dochodzenie dotyczące sygnalizowanych zaniedbań abp. Skworca w prowadzeniu spraw o nadużycia seksualne na szkodę osób małoletnich ze strony dwóch podległych mu duchownych diecezji tarnowskiej. Po zakończeniu dochodzenia i w związku ze swoimi wcześniejszymi oświadczeniami abp Skworc złożył rezygnację z członkostwa w Radzie Stałej KEP oraz z funkcji przewodniczącego Komisji ds. Duszpasterstwa KEP, a także poprosił Stolicę Apostolską o wyznaczenie arcybiskupa koadiutora.

  20.11.2021 - Katowice . Beatyfikacja księdza Jana Machy w katowickiej katedrze Chrystusa Krola . n/z. Kardynal Marcello Semeraro . Roman Koszowski /Foto Gość

Beatyfikacja ks. Jana Machy

Kard. Marcello Semeraro, prefekt Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych w katowickiej katedrze przewodniczył uroczystości beatyfikacji ks. Jana Franciszka Machy. Błogosławiony został patronem Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Katowicach.
Ilustracja: Zdjęcie z uroczystości beatyfikacji ks. Jana Machy.

  Katowice 28 03 2024 Katedra Chrystusa Króla Uroczystości Wielkiego Czwartku Msza Krzyżma. Homilia arcybiskup Adrian Galbas FOTO:HENRYK PRZONDZIONO /FOTO GOŚĆ Henryk Przondziono

Arcybiskup koadiutor

Biskup Adrian Galbas SAC, dotychczasowy biskup pomocniczy diecezji ełckiej, został mianowany arcybiskupem koadiutorem archidiecezji katowickiej, a 31 maja 2023 roku, po przyjęciu przez papieża rezygnacji abp. Skworca, został metropolitą katowickim.